Makedonski jazik

1. МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК

2. АВТОРСКА И НАРОДНА ПОЕЗИЈА Авторската поезија се разликува од народната според јазикот И композицијата на песните. Основни елементи на поетскиот јазик се: сликовитоста, музикалноста и емоционалноста. Авторот на народната поезија е непознат за читателот, а авторската поезија има свој автор читателот го знае нејзиниот вистински создавач. Текстот на авторската песна е непроменлив, а содржината на народната песна била променлива.. Поделба на поезијата според создавачот Народна – анонимна – променлива содржина Уметничка - авторска – непроменлива содржина

3. ЛИТЕРАТУРА 3 литературни рода: Лирика ( стихови и строфи) Епика ( раскажување) Драма (дијалог) Расказ е кратка епска творба во кој се раскажува за еден настан од зивотот на некоја личност. Видови раскази: Реалистични , хумуристични , фантастични,сатирични,семејни,филозовски.... Роман е големо литературно дело во кое се раскажуваат и се опишуваат настани кои опфаќаат подолг временски период. Басната е куса книжевна творба напишана во проза или во стихови.Во неа преку ликови на животни,растенија или предмети се исмејуваат човечките мани или карактерни недостатоци.

4. ЛИРСКИ ВИДОВИ според мотивот ЛИРСКА ПЕСНА е онаа песна во која поетот ги изнел своите чувства што му ги предизвикала некоја личност, настан, предмет или појава. Патриотски Пејсажни Љубовни Лирските песни во кои основно чувство е љубовта кон својата татковина се викаат ПАТРИОТСКИ ПЕСНИ. Песна која е полна со хумор е ХУМОРИСТИЧНА ПЕСНА . Во епските песни се раскажува за подвизи на некои јунаци или за случки и настани од минатото на народот. Пејзажни песни се оние во кои поетите ги искажуваат своите чувства предизвикани од убавината на природата или од природните појави.

5. ЛИРСКИ ПЕСНИ СПОРАД МОТИВИТЕ Основната мисла-водилка, поттикот на авторот да ја создаде творбата, се нарекува мотив.Во лириката мотив е сознанието на поетот за нешто што го поттикнало = радост, тага,болка,љубов Зборот мотив доаѓа од латинскиот збор мотус што Значи поттикнувачка причина. Според мотивот, песните можате да бидат: Родољубиви = патриотски, пејзажни, љубовни, хумористичнии . Во социјалните песни поетите ги искажуваат своите мисли и чувства за неправдите кои ги доживуваат луѓето. Еден или повеќе исти стихови што се повторуваат во песната, се вика рефрен.

6. ЛИРСКО-ЕПСКИ ТВОРБИ Лирска песна во која се опеани тажни чувства и расположенија се вика елегија. Балада е лирско-епска песна со епски и лирски елементи која со многу чувства опева некој настан кој завршува трагично. Лирско-епска песна,хумористична, со ненадејни пресврти Во дејството и со неочекувани решенија, се вика романса.

7. ВИЗУЕЛНИ И АУДИТИВНИ ЕЛЕМЕНТИ ВО ПЕСНИТЕ Во песните сретнуваме стихови кои нè поттикнуваат Кон создавање слики за она што е опејано. Тогаш велиме дека поетот Употребил визуелни елементи. Во песните наидуваме на зборови кои нè упатуваат на некакви звуци. Поетите применуваат аудитивни елементи. Овие елементи ја збогатуваат сликовитоста на поетските творби Посебен вид литературна критика во која авторот ги изразува своите субјективни впечатоци и размислувања за некој литературен, научен, политички проблем, се вика есеј.

8. КОМПОЗИЦИЈА НА ПЕСНА ВИДОВИ СТРОФИ Строфата може да има пет, шест, седум, осум и повеќе стиха. Комозицијата на песната не мора да биде составена од строфи. Стиховите во песните се распоредени во целини од по еден, два, три, четири и повеќе стиха. Ваквите целини од стихови се викаат строфи. Еден стих може да стои и сам, да не е во целина. Тогаш тој е моностих. Строфата составена од два стиха е дистих,од три тристих,а од четири - четиристих или катрен.............. .

9. РИМА ВИДОВИ РИМИ СПОРЕД АКЦЕНТОТ Созвучјето на зборови на крајот од два или повеќе стиха се вика рима. Рима е гласовно совпаѓање по звучност на крајните зборови во стиховите. роди=води, горат=зборат, песна=бесна, зеде=преде. Според местото на акцентот римата може да биде: машка, женска и дактилска. Кога римуваните зборови имаат по еден слог значи акцентот паѓа на тој единствен слог, тоа е машка рима. сјај-крај Ако римуваните зборови имаат по два слога, тогаш станува збор за женска рима. Акцентот, паѓа на првиот слог. води-броди За дактилска рима станува збор кога римуваните зборови имаат по три или повеќе слога. Тогаш акцентот паѓа на третиот слог од крајот на зборот. крушата-душата

10. СТИЛСКИ ФИГУРИ Стилските фигури - изразни средства, авторите ги употребуваат за да постигнат поголема сликовитост, Музикалност и емоционалност во творбата. ОНОМАТОПЕЈА е изразно средство - стилска фигура со кое се имитираат звуци од природата, гласови на животни, разни шумови. КОМПАРАЦИЈА – споредба Изразното средство со кое се врши споредување меѓу некои предмети, суштества или појави, според некоја нивна заедничка или слична особина, се вика компарација или споредба. МЕТАФОРА е стилска фигура со која еден збор или поим се заменува со друг со кој има некоја сличност. Повторувањето на еден или повеќе стихови во една песна се вика рефрен. Обраќањето на поетот кон неживи нешта, кон предмети и личности, или кон апстрактни поими како кон живи суштества, се вика апострофа. Стилската фигура во која се редат поими или поетски слики постапно по својот интензитет се вика градација.Служи за збогатување на сликовитоста. .

11. СТИЛСКИ ФИГУРИ ЕПИТЕТ е збор кој стои пред именката или после именката и открива некоја особина на таа именка. ЕПИТЕТОТ е најчесто придавка но , може да биде и именка. Широко поле, високо дрво чаша вода, капка роса АНАФОРА е повторување на исти зборови на почетокот од стиховите. ЕПИФОРА е повторување на исти зборови на крајот од стиховите. Стилската фигура со која се зголемуваат (преувеличуваат) нечии особини се вика хипербола.(се отепа од учење). Редењето на слики и чуства постепено по својот интензитет се вика градација. Апострофа е стилско изразно средство со кое поетот се обраќа кон мртвите предмети и личности или кон апстракни поими, како да се живи и присутни суштества. Зборовите што ја определуваат именката по некоја особина се викаат атрибути. топла соба

12. ЕЛЕМЕНТИ НА ПРОЗЕН ТЕКСТ ФАБУЛА, ТЕМА, ИДЕЈА Низата настани кои авторот ги раскажал -подредил според редоследот како што се случувале - природно, хорнолошки се вика Фабула.Фабула, е низа од настани во меѓусебна врска. Предметот на обработка во епска творба се вика тема. Темите во епската творба се: настани, појави, ликови, различни проблеми. Идеја е основна мисла присутна во творбата. Целта на авторот, неговата порака пратена до читателот.

13. ФОРМИ НА РАСКАЖУВАЊЕ РАСКАЖУВАЧ – НАРАТОР Зборот нарација е од латинско потекло и значи раскажување, прикажување. Зборот наратор, односно раскажувач. Раскажувачот – нараторот може да раскжува во прво и во трето лице. Раскажувачот во прво лице раскажува за настаните како Нему да му се случиле. Раскажувачот во трето лице, раскажувачот има увид во настаните кои им се случуваат на ликовите.

14. ДРАМА Литературна творба во која ликовите ги претставуваат настаните преку движења,разговори, мимики. Трагедија е драмска творба низ која е отсликана несреќната судбина на јунакот, односно на главниот лик во драмата. Комедија е драмска творба во која на потсмев се подложени негативните особини на луѓето или на општеството. Современа драма е литературна творба во која доминираат теми и мотиви од современеиот живот. МОНОЛОГ – кога еден лик разговара сам со себе. ДИЈАЛОГ – кога разговараат два или повеќе лика во драмското дело. КОМУНИКАЦИСКИ ДИЈАЛОГ е кога два лика од драмското дело разговараат меѓу себе, си ги кажуваат своите желби,маки потреби...........

15. ОСНОВНИ ДРАМСКИ ВИДОВИ комедија, трагедија и современа драма Комедија е драмски вид во кој се прикажани негативните страни на животот. Драмските ликови се изложуваат на потсмев и критика. Драмскиот вид кој има за цел да предизвика чувство на тага, се вика трагедија. Во трагедијата се прикажани несреќни, Трагични настани кои предизвикуваат страв и сожалување . Драмскиот текст има: тема, фабула, идеја, ликови.

16. НАРОДНА ПРОЗА МИТ,ЛЕГЕНДА,ПРЕДАНИЈЕ Приказни исполнети со фантазија се викаат митови. Легендите се творби кои на фантастичен начин раскажуваат за појави од животот и од природата:создавањето на светот, човекот, сонцето, звездите, имињата . Легенда (предание) - е текст во кој се раскажува како настанало некое место, некое езеро, река или како нешто го добило своето име. Во преданијата се раскажува за настани и за личности од историјата кои можат да бидат вистинити, но исмислени настани и личности. Предание е прозна народна творба во која се зборува за некое мето, за некоја историска личност или за некој историски настан.

17. Драмското дејство се одвива низ повеќе етапи: Експозиција е дел во кој авторот нè запознава со почетната ситуација. Заплетот кога одделни настани претставуваат пречка почетната ситуација да остане таква каква што била. Кулминација настапува кога дејството го достигнува врвот во својот развиток. Перипетија претставува пресврт на настаните - промена на добро или зло. Расплетот значи разрешување на проблемот. Драмски вид – со современи настани од современиот живот се вика современа драма. Роман е долга епска прозна творба со развиена фабула, поголем број ликови и настани. Во него се опфатени повеќе случки од животот на луѓето.

18. Радиодрама Радиодрамата е специфична драмска творба наменета за изведба преку радио. Основни елементи на радиодрамата се: говорот на актерите, звукот - звучните ефекти и музиката. . Драмско-литературната творба емитувана на радио се вика Радио драма. Радиодрамите можат да бидат радиодрами за деца и радио драми за возрасни.

19. ФОНЕТИКА ФОНЕТИКА – наука за гласовите. ГЛАСОВИТЕ се поделени во две групи: самогласки и согласки. Согласките можат да бидат звучни и безвучни,(според звучноста) Звучни се = б в г д ѓ ж з ѕ џ Безвучни се = п ф к т ќ ш с ц ч х Сонорни се = р л љ м н њ ј Според начинот на образување согласките можат да бидат: преградни п б м д н њ к г теснински с з ш ж в ф л љ ј р х Преградно- теснински ѓ ќ ч ц џ ѕ

20. Самогласното р Самогласното р го сретнуваме во следниве случаи: 1. меѓу две согласки во зборот: трча, грне, црв, црвен, крт; прст, прстен, срце, трговец, врба 2. во почетокот на збор: ’рѓа,’рбет, ’родква,’ржи,'рж, 'ркулец, 'рти, 'рѓосува 3. пред слог што завршува на самогласка: за’рѓа, за’рчи, за’рти.

21. АКЦЕНТ Нагласувањето на еден слог во зборот се нарекува акцентирање - акцент. Акцентот го бележиме со посебен знак (/) се пишува над самогласката од акцентираниот слог . Кај едносложните зборови акцентот паѓа на единствениот слог. лéн,лéд Двосложните зборови се акцентираат на првиот слог. игла, кéнгур , зéлка Трисложните и повеќесложните зборови се акцентираат на третиот слог од крајот на зборот. Кога два или повеќе збора се изговараат под заеднички акцент претставуваат акцентски целости. Кога придавка и именка означуваат еден поим, акцентот паѓа на придавката. Кога акцентската целост е составена од број и именка,акцентот паѓа на бројот. Прашални зборови и двосложни именки образуваат акцентски целости со акцент на третиот слог од крајот на групата зборови.Именки кои означуваат сродство и кратките заменски форми во акцентска целост се акцентира според општото правило.

22. сложени зборови Зборовите кои се составени од два или повеќе збора се викаат сложени зборови . именки и придавки висорáмнина крстопат сóнчоглед новóроден црноок прилози и заменки прéтпладне еднопóдруго двочáсовен бројни именки -мина Седуммина девéтмина иљадáмина петтéмина броевите поврзани со и триесет и три триесет и седум педесет и пет

23. ОТСТАПУВАЊА ОД ТРЕТОСЛОЖНОТО АКЦЕНТИРАЊЕ. глаголските прилози -- јќи: брзáјќи, бришéјќи, одéјќи, мислéјќи, читáјќи, пеéјќи одделни сложени зборови : северозáпад, југоисток, североисток временските прилози: годинáва, летóво, зимáва

24. МОРФОЛОСКА ПОДЕЛБА НА ЗБОРОВИТЕ МОРФОЛОГИЈА --- наука за зборовите Постојат 11 зборовни групи и тоа: 1.Именки = именуваат суштества,предмети,предмети и др. 2.Придавки = искажуваат карактеристика на некого или нешто. 3.Заменки = означуваат или поспчуваат лица,предмети или појави. 4.Глаголи = означуваат дејство или состојба. 5. Броеви = означуваат количество. 6.Прилози = искажуваат околност во која се врши некое дејство. 7. Предлози 8. Сврзници 9.Честички 10.Извици = изразување чуства 11.Модални зборови = искажување сопствен став кон нешто. МЕНЛИВИ ЗБОРОВИ: Именки Придавки Заменки Броеви Глаголи НЕМЕНЛИВИ ЗБОРОВИ :Прилози Предлози Сврзници Извици Честички Модални зборови.

25. МОРФОЛОГИЈА МОРФОЛОГИЈА наука за форма на зборовите. ИМЕНСКА ГРУПА ЗБОРОВИ (именки, придавки, заменки и броеви) Зборовите кои именуваат: суштества, имиња, географски поими, предмети, појави се викаат именки. Придавките се групата зборови кои опишуваат: суштества, предмети, појави, , географски поими и др. Зборовите што посочуваат: лица,животни, предмети, појави се викаат заменки. Зборови кои означуваат точна или приближна бројностна: лица, сушества, предмети се викаат броеви.

26. ВИДОВИ ИМЕНКИ Општи Сопствени Збирни Глаголски именки Збирните именките означуваат множество од исти предмети кои претставуваат целост. (селанство, свештенство, чиновништво,народ, стока, мебел, учителство население, свет.............

27. Именската група зборови(именките, придавките, заменките и броевите) имаат заеднички граматички категории на род, број, членот (определеноста). ИМЕНКИ ГРАМАТИЧКИ КАТЕГОРИИ НА ИМЕНКИТЕ Именките во македонскиот јазик му припаѓаат на еден од трите рода:машки,женскии среден род. Именките во македонскиот јазик му припаѓаат на еден од двата броја еднина или множина. ВИДОВИ МНОЖИНА КАЈ ИМЕНКИТЕ Обична, избројана и збирна множина Со обичната множина се означуваат предмети или суштества од ист вид (табли, краеви, мачки, уши, снегови). Избројаната множина означува предмети или суштестваво избројано количество (три клуча, два прста, десет молива) Збирната множина означува збир од истородни предмети или суштества (перја, криља, ливаѓе, планиње).

28. ГЛАГОЛИ ГРАМАТИЧКИ КАТЕГОРИИ КАЈ ГЛАГОЛИТЕ Категоријата вид го означува траењето на дејството или состојбата кои се означени со глаголот. Во македонскиот литературен јазик има два вида глаголи: свршени( прочита) и несвршени( чита) Во македонскиот литературен јазик глаголите имаат ЛИЦЕ, БРОЈ И ВРЕМЕ. Граматичката категорија време Сегашност во момент на зборување. Минатост пред времето на зборување. Идност после бремето на зборување. ГЛАГОЛСКИ ФОРМИ лични(се менуваат по лице) и безлични(само 3 лице еднина). Безлични дува, зазорува, грми, сека, се стемни, заврна.роси Глаголите со завршоците -л, -ла, -ло, -ле се нарекува глаголска л-форма. Скокал скокнала скокнало.............. Тој чита-л Таа чита-ла Тоа чита-ло

29. Граматичката категорија начин кај глаголите Исказен = Маја пее. Можен = Маја би пеела. Заповеден Маја, пеј ! 1. Глаголски прилог Глаголскиот прилог е неменлива глаголска форма. Таа се образува од несвршени глаголи, со наставката – јќи. одејќи 2. Глаголска именка Глаголските именки именуваат глаголски дејства. Се образуваат од несвршени глаголи, со наставката – ње. Јадење,пеење. 3. Глаголска придавка Глаголската придавка се образува од глаголи и претставува преодна форма меѓу глагол и придавка. Слуша—слушан слушани........... Простите глаголски форми се составени само од еден глаголски збор. Глаголски форми составени од честичка (ќе, би) или помошен глагол (сум, бев, имам) и проста глаголска форма се сложени глаголски форми. Одам === проста ќе одам ========сложена (би одел).

30. Глаголска придавка чита-н, покане-т, чита-на, покане-та, чита-но, покане-то, чита-ни покане-ти Глаголски прилог чека-чекајќи, оди-одејќи, Седи-седејќи Глаголска именка пее- ње - пеење вика- ње - викање. тропа-ње - тропање

31. ВИДОВИ ПРИДАВКИ Описни Односни Бројни Заменски Односните придавки се делат на: Присвојни Материјални ( метален, стаклен, сребрен, дрвен …........) Заменските придавки можат да бидат: 1. присвојни (мој, твој ,негови , наши ..............) 2. количествени (онолкав, толкав .............) 3. квалитативни(таков,ваков,онаков.............) 4. прашални (какви каков,колкав.............) 5. неопределени (некакви,некаков........) 6. општи (секаков..............) ПРИСВОЈНИТЕ ПРИДАВКИ означуваат чие е нештото. БРОЈНИТЕ ПРИДАВКИ се образуваат од броевите и го означуваат редот на предметите и суштествата.

32. ПРИДАВКИ ВИДОВИ ПРИДАВКИ И НИВНИТЕ ГРАМАТИЧКИ КАТЕГОРИИ описни: весело (дете), зелена (трева), силен (ветер) односни Материјални: златен (часовник), волнен (џемпер), Присвојни: дедино (луле), селски (живот) бројни: второ (дете), двоен (успех), трета (шанса) заменски: наш (успех), таков (ден), никаква (прилика) СТЕПЕНУВАЊЕ НА ПРИДАВКИТЕ Основната форма на придавката се вика позитив: брз, јак, мирен. Првиот степен на придавката се вика компаратив: побрз, појак, помирен. Вториот степен на придавката се вика суперлатив: најбрз, најјаки најмирен

33. ЗАМЕНКИ Лични = јас, ти,тој ,ние, вие, тие. Лично-предметни Показни :овој,оваа,ова,овие Оној,онаа,она,оние. Тој, таа,тоа тие

34. ПРИЛОШКИ ОПРЕДЕЛБИ ЗА МЕСТО ВРЕМЕ И НАЧИН ПРИЛОШКИ ОПРЕДЕЛБИ ЗА МЕСТО го покажува местото каде што се врши дејството. Каде - до каде - на каде? Марија чита книга во кревет. ПРИЛОШКИ ОПРЕДЕЛБИ ЗА ВРЕМЕ го покажува времето кога се врши дејството. Кога - до кога - од кога ? Марија денес чита книга. ПРИЛОШКИ ОПРЕДЕЛБИ ЗА начин го покажува начинот на кој се врши глаголското дејство. Како ? Марија легната чита книга.

35. ПРИЛОЗИ Прилозите се зборови кои најчесто одат со глаголите и го објаснуваат глаголското дејство според: време, место, начин, количество. речениците.Прилозите се зборови што означуваат околности во кои се вршат дејствата искажани со глагол. СПОРЕД ЗНАЧЕЊЕ: прилози за време: дење, ноќе, вчера, денес, секогаш, сега, утре, никогаш, веднаш, отсега, наскоро, засега, понекогаш . прилози за место: некаде, никаде, горе, долу, лево, десно, дома, надвор, внатре, таму, ваму, далеку, близу. прилози за начин: брзо, бавно, лесно, тешко, херојски, лошо, полека, храбро, плашливо, сосила . прилози за количество:малку, многу, неколку, повеќе, помалку, толку, двојно, двапати, доволно, неколку, колку.

36. ПРЕДЛОЗИ Предлозите се неменливи зборови со кои се искажуваат различни односи во речениците.Прилозите се зборови што означуваат околности во кои се вршат дејствата искажани со глагол. Според составот, предлозите се поделени на: прости:в, во, на, до, за, со, низ, пред, зад, по, крај, меѓу Сложени: заради, поради, откај, накај, помеѓу, наспроти, покрај Според значењето, предлозите се поделени на: просторно значење значење на средство начинско значење временско значење присвојно значење

37. СВРЗНИЦИ Сврзниците се неменливи зборови со кои ги поврзуваме зборовите во реченицата и ги поврзуваме речениците во сложената реченица. Прости: и, па, но, а, како, штом, зашто, или, дека . Сложени: затоа што, пред да, тукушто, така што, за да,меѓутоа.

38. БРОЕВИ ГРАМАТИЧКИ КАТЕГОРИИ КАЈ БРОЕВИТЕ Броевите можат да се членуваат. Трите осумте …............ Бројните форми за лица од машки род се образуваат од простите броеви. два двајца шест шестина, шестмина три тројца девет деветмина четири четворица сто стомина пет петина, петмина двесте двестемина ПРИБЛИЖНА БРОЈНОСТ со поврзување на два последователни броја: три-четири Седум-осум со наставката -ина: десетина петнаесетина ,стотина

39. СИНТАКСА СИНТАКСА е наука за речениците. Подметот и прирокот се главни реченични членови. Прирокот претставува основен член на реченицата. Без прирок, односно без глагол нема реченица.Прирокот е всушност глагол. Главни реченични членовисе прирокот и подметот. Членот во реченицата врз кој преминува глаголското дејство се вика предмет. Има три вида предмет: Директен (што, кого), индиректен (на кого,кому) и предлошки(кого , што). Атрибутот е второстепен реченичен член кој ја определува именката по некоја особина на предметите, суштествата и појавите кои ги именува таа именка. Атрибути најчесто се: придавките(весел човек,момина солза), потоа заменките и броевите(наше дете, третиот час), именките, но и именки со предлог(парче леб)

40. ВИДОВИ РЕЧЕНИЦИ ПРОСТИ кои содржат само еден прирок(глагол) СЛОЖЕНИ кои содржат два или повеќе прироци(глаголи) ВИДОВИ СЛОЖЕНИ РЕЧЕНИЦИ Кога речениците во сложената реченица не зависат една од друга, е независносложена реченица. Кога една реченица е во зависен однос од друга реченица во сложената реченица е зависносложена реченица. ВИДОВИ НЕЗАВИСНОСЛОЖЕНИ РЕЧЕНИЦИ составни, спротивни, разделни, исклучни и заклучни. СВРЗНИЦИ ЗА СОСТАВНИ НЕЗАВИСНОСЛОЖЕНИ РЕЧЕНИЦИ се: и, па, та, ни, ниту, не само,што-туку. СВРЗНИЦИ ЗА СПРОТИВНИ НЕЗАВИСНОСЛОЖЕНИ РЕЧЕНИЦИ се: а, но, ами, ама, меѓутоа, туку. СВРЗНИЦИ ЗА РАЗДЕЛНИ НЕЗАВИСНОСЛОЖЕНИ РЕЧЕНИЦИ се: Или, или-или, било-било,де-де,ту-ту,ни-ни,ниту-ниту.

41. СВРЗНИЦИ за Исклучни независносложени реченици се: само,само што, освен што, единствено, единствено што. СВРЗНИЦИ за Заклучни независносложени реченици се: сигурно, значи, веројатно. ВИДОВИ ЗАВИСНОСЛОЖЕНИ РЕЧЕНИЦИ Временски Причински последични целни условни допусни начински односни исказни

42. ЛЕКСИЧКО ЗНАЧЕЊЕ НА ЗБОРОВИТЕ Зборовите имаат две значења: граматичко и лексичко. Граматичкото значење значи дека имаат: род, број, лице, време. Лексичкото значењена зборовите значи нивна врска со предметите или појавите. студен = граматички е придавка од мачки род, еднина студен = ладен - лексички тоа е синоним Студен = топол - лексички тоа е антоним синоними зборови со различна форма, но со исто (слично) значење: чад-дим, куќа-дом, лекар-доктор, мрачно-темно. антоними зборови со спротивно значење: горе-долу, тесно-широко, многу-малку,ноќ-ден, мирно-немирно. пароними зборови блиски по изговор, но со различно значече: словенски- словенечки, миловно-мисловно, натпис-напис, слуша – суша. зборови имаат иста форма, но различно значење се хомоними. Јагода име јагода овошје , пита јадење пита односно проси

43. Создавање нови зборови и изрази се викаат НЕОЛОГИЗМИ. генерација, електроника, вселена, компјутер РЕЧЕНИЧНИ ДЕЛОВИ: ПРЕДМЕТ ВО РЕЧЕНИЦАТА Делот од реченицата врз кој преминува, односно се врши глаголското дејство се вика предмет. Јане јаде јаболко. Иван чита книга. ДИРЕКТЕН ПРЕДМЕТ Лекарот прегледува пациенти. Маја чита книга. ИНДИРЕКТЕН ПРЕДМЕТ (кому, на кого) Му реков да дојде порано. Тато му купи јакна на Никола. Второстепени членови во реченицата се атрибут и апозицијата. Апозицијата секогаш се одделува со запирка.

44. ИНТЕРПУНКЦИСКИ И ПРАВОПИСНИ ЗНАЦИ Правопис значи правилна примена на правописните знаци. Правопис е збир од правила за пишување на еден јазик. ЗАГРАДИ ( ) = дополнителни објаснувања, по цитат, делови кои објаснуваат нешто во драмски текст, место точка зад цифри и бројки. ЦРТА (ТИРЕ) ( - ) = Наместо наводници, вметнати реченици и зборови, да се истакне збор, израз, реченица, пред збор кој опфаќа претходно набројување. АПОСТРОФ (') = испуштен глас, дијалектни зборови, самогласното р ЅВЕЗДИЧКА (* ) = објаснување некој збор од текст. ТОЧКА ЗАПИРКА (;) - оделување независни реченици. ПРАШАЛНИК (?) - прашални реченици. ДВЕ ТОЧКИ (:) - набројување,

45. РАСКАЖУВАЊЕ И ПРЕРАСКАЖУВАЊЕ Нарација -раскажување наратор - раскажувач Локализација е одредување на местото и времето кога и каде се случиле настаните за кои се раскажува во творбата. Раскажување е кога зборуваме за настани во кои сме учествувале или сме биле сведоци . Прераскажување кога зборуваме за настани за кои сме слушнале, сме ги виделе или за нив сме читале . Раскажувањето на настаните според редоследот како што се случувале претставува хронолошко раскажување. Раскажувањето со навраќање на настаните кои некогаш се случувале, се нарекува ретроспективно раскажување.

46. ФИЛМ Видови филмови според нивната намена: Забавни рекламни уметнички информативни просветни научно-популарни Документарен игран ,анимиран Видови филмови според нивната содржина: борбени (историски) вестерн (каубојски) фантастични психолошки драми авантуристички љубовни детски криминалистички Филмовите во кои се оживуваат и се ставаат во движење цртежите, силуетите, облаците, боите се викаат анимирани филмови. Документарните филмови се филмови од настани од: секојдневниот живот, историјата, природата, културата, спортот, науката . Радио -драма е драмски вид творба во која при предавањето на драмските дејства главна улога има звукот а не сликата. Сценарио е вид литературно дело што претставува основа за снимање филм.

47. Молба од МајаЈакимовска, ученик во ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Го молам Дитекторот на училиштето да ми издаде потврда дека сум редовен ученик што ќе ми послужи да добијам месечен билет за градски превоз. Велес 01.09. 2013 г. Потпис: До Советот на општина Велес Жалба ОД ,МајаЈакимовска со стан на улица …...................................... Број на лична карта ….................................. Ја обжалувам одлуката на Советот со која не се дозволува подигнување куќа на улицата …............... Сметам дека одлуката треба да се преиспита од сите доставени документи. Велес 01.09. 2013 г. Потпис: Записникот е писмен документ.Се пишува во текот на одвивањето на настанот набројува податоци за одредена работа, активност, состанок .

48. ДЕЛОВИ НА ПЕЧАТЕНО ДЕЛО (пасус, предговор, поговор, глава, том) Пасус = печатена целина од еден до друг нов ред. Предговор = дел кој е напишан со цел читателот да се упати во содржината на делото. Поговор = следи по крајот на содржината и е текст во кој се дава оценка за делото. Глава = целина во содржината на делото која претставува заокружен дел на одредено случување. Том = делото е составено од повеќе книги.

49. Кога туѓите мисли ги пренесуваме со свои зборови, тогас тоа е индиректен говор. Скратеници г - грам; дм - десиметар; хл - хектолитар; мм – милиметар. г. - господин; гр. - град; т.е. - то ест; итн. - и така натаму; бр. - број; и др. - и друго; стр. - страница; на пр. - на пример; проф. - професор. д-р - доктор; м-р - магистер; г-ѓа - госпоѓа; г-ца – госпоѓица. АРМ - Армија на Република Македонија; САД - Соединети Американски Држави; ИК - Извршен комитет; СИГНАЛИ И СИМБОЛИ (ЗНАЦИ) КАКО СРЕДСТВО ЗА ОПШТЕЊЕ Покрај јазикот како основно средство за општење, луѓето се разбираат: со слики, со звучни и светлосни сигнали,со движења, со мимики и гестови (пантомима) .

50. СЕГАШНО ВРЕМЕ Сегашното време означува дејство кое се врши за време на зборувањето . Се образува од несвршени глаголи. 1 јас сак-а-м 2 ти сак-а-ш 3 тој сак-а 1 ние сак-а-ме 2 вие сак-а-те 3 тие сак-а-ат а - група и- група е - група (игра) (седи) (пее) 1л. игра -м 1 л.седа - м 1л. пеа - м 2л. игра -ш 2 л.седи - ш 2л. пее - ш 3л. игра - % 3 л.седи- % 3 л. пее - % 1л. игра - ме 1л. седи - ме 1л. пее -ме 2л. игра -те 2л. седи - те 2л. пее -те 3л. игра - ат 3л. седа - т 3л. пе – ат

51. МИНАТО ОПРЕДЕЛЕНО НЕСВРШЕНО МИНАТО ОПРЕДЕЛЕНО СВРШЕНО ВРЕМЕ Дејствата што се случувале во траење, во присуство на говорителот се во минато определено несвршено време . Се образуваат од несвршени глаголи. Јас сум читал книга. Дејствата што се заокружени и се извршиле во еден момент во минатото со присуство на говорителот се во минато определено свршено време. Се образуваат од свршени глаголи. Јас сум прочитал книга.

52. МИНАТО ОПРЕДЕЛЕНО НЕСВРШЕНО Игра = а-група сече = е- група реди = и група еднина множина еднина множина еднина множина 1л. играв игравме сечев сечевме редев редевме 2л. играше игравте сечеше сечевте редеше редевте 3л. играше играа сечеше сечеа редеше редеа Минатото определено свршено време Дотрча = а-група влезе е- група извади = и група Еднина множина еднина множина еднина множина 1л. дотрчав дотрчавме влегов влеговме извадив извадивме 2л. дотрча дотрчавте влезе влеговте извади извадивте 3л. дотрча дотрчаа влезе влегоа извади извадија

53. ЛИТЕРАТУРНО-НАУЧЕН ВИД Дневник е творба во која точно и вистинито се забележуваат, по хронолошки ред, денот, месецот и годината на најважните настани што му се случуваат на авторот. Дневникот претставува вид автобиографски запис за најважните настани коишто, лицето ги пишува од ден за ден. Автобиографија е литературно-начен вид творба во која авторот го раскажува својот живот за сопствените доживувања, ги изнесува и условите во кои живее и работи.

Makedonski jazik

caci123

Makedonski jazik